This post is also available in:
English
Đại dịch COVID-19 đã thúc đẩy xu hướng tổ chức hội thảo trực tuyến, trong đó “Tourism Webinar July 2020” của “Institute Tourism” là một sự kiện nổi bật. Giữa bối cảnh nhiều hội thảo khác tập trung vào các tập đoàn lớn, chuỗi khách sạn và hãng hàng không, sự kiện này lại chọn một hướng đi khác biệt: tập trung vào lĩnh vực du lịch không chính thức (informal sector) và các cộng đồng nhỏ trên toàn thế giới, đặc biệt tại Nhật Bản.
Mục tiêu của hội thảo là thảo luận về những thách thức mà các cộng đồng này phải đối mặt khi mất đi nguồn khách và tìm kiếm các giải pháp bền vững. Hội thảo nhấn mạnh tầm quan trọng của triết lý “tư duy toàn cầu, hành động địa phương” để vượt qua khủng hoảng.
Những Thách Thức Chính của Du Lịch Cộng Đồng
Tác Động Nghiêm Trọng của COVID-19: Đại dịch khiến lượng khách du lịch sụt giảm nghiêm trọng, buộc các cơ sở kinh doanh phải đóng cửa hoặc tạm ngừng hoạt động, gây ra suy thoái kinh tế sâu rộng. Ví dụ điển hình là trung tâm thông tin du lịch ở Beppu, nơi từng đón 60.000 khách du lịch cá nhân mỗi năm, nay chỉ còn khoảng 10 khách mỗi ngày, chủ yếu là người địa phương.
Chính Sách Hỗ Trợ Còn Bất Cập:
Ưu tiên khu vực chính thức: Hầu hết chính sách của chính phủ, kể cả ở Nhật Bản, có xu hướng hỗ trợ các công ty lớn và tập đoàn du lịch chính thức, bỏ qua khu vực không chính thức và các đơn vị kinh doanh quy mô nhỏ.
Chương trình “Go To Travel” gây tranh cãi: Chính phủ Nhật Bản đã khởi động chiến dịch “Go To Travel” với ngân sách lớn để thúc đẩy du lịch nội địa. Tuy nhiên, chiến dịch này vấp phải chỉ trích vì triển khai quá sớm, thiếu nhất quán và chủ yếu mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp lớn. Khoảng 70% người dân Nhật Bản mong muốn hoãn lại chương trình do lo ngại về làn sóng lây nhiễm thứ hai.
Nguồn lực hạn chế cho cộng đồng nhỏ: Các cộng đồng nhỏ thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận và sử dụng hiệu quả các nguồn lực hỗ trợ, đồng thời thiếu sự tư vấn cần thiết, mặc dù chính phủ trung ương và địa phương đã có một số chính sách cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Vấn Đề Dân Số và Xã Hội:
Giảm dân số và già hóa: Nhật Bản đang đối mặt với tình trạng giảm tỷ lệ sinh, đặc biệt ảnh hưởng đến các vùng nông thôn. Điều này dẫn đến tình trạng nhà cửa, trang trại bị bỏ hoang, làm suy giảm chức năng cộng đồng và lòng tự hào của người dân địa phương.
Lo ngại lây nhiễm: Người dân địa phương lo lắng du khách từ các đô thị lớn có thể mang theo virus, tạo ra mâu thuẫn giữa nhu cầu phục hồi kinh tế và impan toàn sức khỏe.
Hiệu Ứng Lan Tỏa Kinh Tế: Sự đình trệ của du lịch không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến ngành mà còn tác động tiêu cực đến các lĩnh vực liên quan. Ví dụ, việc khách sạn và nhà hàng ở Beppu đóng cửa đã làm giảm nhu cầu tiêu thụ gạo, dẫn đến thiếu vỏ trấu (nuka) dùng làm thức ăn chăn nuôi, gây thiệt hại cho cả nông dân.
Trọng Tâm của Hội Thảo: Khu Vực Không Chính Thức và Cộng Đồng Nhỏ
Các nhà tổ chức hội thảo đã chủ đích tập trung vào các cộng đồng nhỏ và những “người nhỏ bé” (little guys) – đối tượng thường bị các chương trình hỗ trợ của chính phủ và các diễn đàn lớn bỏ qua. Mặc dù vậy, trên thực tế, chính các đơn vị kinh doanh quy mô vừa và nhỏ mới là bộ phận cấu thành lớn nhất của ngành du lịch, đóng góp đáng kể vào tổng chi tiêu và nguồn cung du lịch của một quốc gia.
Thành phố Beppu, nơi đặt trụ sở của Đại học Ritsumeikan Châu Á Thái Bình Dương (APU), là một ví dụ điển hình về một trung tâm du lịch lớn nhưng các cộng đồng nhỏ xung quanh lại đang chịu ảnh hưởng nặng nề.
Các Sáng Kiến và Giải Pháp Đề Xuất
Sáng kiến Ompaku:
- Nguồn gốc và Mục tiêu: Ra đời từ năm 2001 tại Beppu, Ompaku là một sáng kiến nhằm phục hồi cộng đồng thông qua việc khám phá, khai thác tài nguyên và phát triển nguồn nhân lực tại chỗ.
- Phạm vi và Cách tiếp cận: Ompaku đã được công nhận quốc tế và hiện hoạt động ở hơn 100 khu vực tại Nhật Bản và nước ngoài. Sáng kiến này theo đuổi cách tiếp cận từ dưới lên (bottom-up), khuyến khích các thử nghiệm nhỏ, nâng cao năng lực cộng đồng và hướng tới sự tự chủ.
Các ví dụ thực tế:
- Tại Gifu, các tổ chức Ompaku tập trung tái tạo nghề thủ công truyền thống (làm ô giấy Nhật Bản) và chuyển hướng sang quảng bá, bán hàng trực tuyến khi vắng bóng du khách.
- Tại Atami, gần Tokyo, họ phát triển một trung tâm làm việc từ xa (remote work base), tận dụng lợi thế vị trí gần thủ đô.
- Khu vực Noto phát triển các tour trải nghiệm cho người Mỹ sinh sống quanh vùng, hạn chế du khách từ các thành phố lớn do lo ngại lây nhiễm.
- Tại Beppu, Ompaku chuẩn bị khai thác thị trường “thăm bạn bè và người thân” (VFR), xem đây là một lựa chọn an toàn hơn trong bối cảnh dịch bệnh.
Nhấn Mạnh Du Lịch Nội Địa và Tại Chỗ:
- Chuyển hướng khỏi du lịch quốc tế: Nỗ lực thu hút khách quốc tế của Nhật Bản đã phải tạm dừng.
- “Go local”: Giải pháp cho khủng hoảng nằm ở chính địa phương, theo tinh thần “tư duy toàn cầu, hành động địa phương”.
- Thị trường nội địa là trọng tâm: Du lịch nội địa vốn luôn lớn hơn du lịch quốc tế. Tại Beppu, 80% du khách đến từ trong vùng Kyushu.
- Định nghĩa lại du lịch: Cần có một tầm nhìn mới về du lịch, không bị giới hạn bởi khoảng cách hay thời gian. Một chuyến đi ngắn 3-5 km trong thành phố hoặc trải nghiệm một đêm tại khách sạn ở địa phương cũng có thể được xem là du lịch.
Phục Hồi Do Cộng Đồng Dẫn Dắt:
- Cách tiếp cận từ dưới lên: Các giải pháp phải bắt nguồn từ năng lực và ưu tiên của chính cộng đồng.
- Tăng cường giao tiếp: Việc chia sẻ thông tin và thấu hiểu đặc điểm khu vực là vô cùng quan trọng.
- Khuyến khích các sáng kiến nhỏ: Những thử nghiệm quy mô nhỏ có thể là giải pháp phù hợp nhất cho một số khu vực.
- Quyền của cộng đồng: Cộng đồng nên là người đưa ra quyết định cuối cùng về việc đón khách du lịch, nhằm duy trì sự hiếu khách chân thành.
Du Lịch Nội Dung (Content Tourism):
- Tận dụng truyền thông: Mạng xã hội, văn hóa đại chúng, phim ảnh và hoạt hình có thể tạo ra cơ hội mới cho các vùng nông thôn. Ví dụ, bộ phim truyền hình “Tobukwago Toku” đã thu hút sự quan tâm lớn đối với tỉnh Kagoshima.
Đảm Bảo An Toàn và An Ninh:
- Đây là yếu tố then chốt để thu hút du khách trở lại. Các biện pháp phòng dịch và ý thức cộng đồng (như đeo khẩu trang) là điều kiện tiên quyết.
- Chính phủ và các tổ chức đào tạo cần có trách nhiệm hỗ trợ các đơn vị du lịch nhỏ trong việc đảm bảo an toàn, an ninh.
Biến Khủng Hoảng Thành Cơ Hội:
- Đại dịch có thể là cơ hội để thu hút người dân quay trở lại các vùng nông thôn và khuyến khích thế hệ trẻ ở lại quê hương.
- Cộng đồng cần tìm ra những thế mạnh và điểm hấp dẫn mới, biến thách thức thành cơ hội để tái khám phá và xây dựng lại.
- Không có một giải pháp chung cho tất cả; mỗi địa phương cần có cách tiếp cận đa dạng và khai thác những nét đặc trưng riêng.
Vai Trò của Giới Học Thuật
Các giáo sư và học giả trong lĩnh vực du lịch được kêu gọi thực hiện nghĩa vụ hỗ trợ các đơn vị kinh doanh nhỏ và tư vấn cho cộng đồng, thay vì chỉ tập trung vào việc công bố các bài báo khoa học.
Tóm lại, quá trình phục hồi du lịch và phát triển cộng đồng trong bối cảnh đại dịch đòi hỏi một cách tiếp cận lấy cộng đồng làm trung tâm, tập trung vào nguồn lực địa phương, linh hoạt và biết nắm bắt cơ hội. Triết lý “Một nơi tuyệt vời để ghé thăm cũng là một nơi tuyệt vời để sống” nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng một cộng đồng an toàn và đáng sống từ bên trong. Các sáng kiến nhỏ, tự chủ và khả năng chia sẻ kinh nghiệm thành công giữa các cộng đồng (như mô hình Ompaku) chính là chìa khóa để vượt qua khủng hoảng và hướng tới một tương lai bền vững hơn cho ngành du lịch.
