This post is also available in:
English
Trước áp lực ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường, ngành du lịch buộc phải tái cấu trúc. Trong bối cảnh đó, kinh tế tuần hoàn nổi lên như một chiến lược không chỉ mang tính khắc phục mà còn mở ra hướng đi đột phá để phát triển du lịch một cách bền vững, thông minh và có trách nhiệm.
Khi mô hình tuyến tính không còn phù hợp
Suốt nhiều thập kỷ, hoạt động du lịch đã vận hành dựa trên một chu trình tuyến tính quen thuộc: khai thác – sử dụng – thải bỏ. Khách sạn tiêu thụ hàng tấn chai nhựa, khăn giấy, điện và nước mỗi năm; nhà hàng vứt bỏ lượng lớn thực phẩm thừa; các điểm đến đông khách trở thành “điểm nóng rác thải” vào mùa cao điểm. Dù đóng góp vào GDP và việc làm, ngành du lịch cũng để lại gánh nặng môi trường đáng kể.
Thực trạng đó phản ánh sự giới hạn của mô hình tiêu dùng tuyến tính trong bối cảnh tài nguyên thiên nhiên không còn vô tận. Nếu không có sự thay đổi tận gốc, ngành du lịch – vốn phụ thuộc vào vẻ đẹp tự nhiên và sự ổn định xã hội – có thể trở thành nạn nhân của chính mình.
Kinh tế tuần hoàn: Lý thuyết nền tảng và ứng dụng thực tế
Kinh tế tuần hoàn không đơn thuần là một mô hình xử lý rác thải, mà là một triết lý phát triển toàn diện. Trái ngược với mô hình tuyến tính, kinh tế tuần hoàn dựa trên việc thiết kế lại toàn bộ chuỗi giá trị để kéo dài vòng đời sản phẩm, giảm tiêu hao tài nguyên và phục hồi hệ sinh thái.
Trong du lịch, kinh tế tuần hoàn được thể hiện qua nhiều cấp độ: từ việc khách sạn sử dụng nội thất tái chế, phân loại rác tại nguồn, đến những thay đổi mô hình kinh doanh như cho thuê thiết bị du lịch thay vì bán, hay giảm thiểu tiêu thụ thông qua cơ chế giá linh hoạt theo hành vi sử dụng.
Quan trọng hơn, kinh tế tuần hoàn không chỉ giải quyết vấn đề môi trường mà còn tạo ra giá trị kinh tế mới. Tận dụng lại vật liệu cũ, giảm chi phí năng lượng, và tối ưu hóa nguồn lực giúp doanh nghiệp vừa tiết kiệm chi phí vừa nâng cao hình ảnh thương hiệu.
Những mô hình tiên phong chứng minh tính khả thi
Trên thế giới, nhiều cơ sở du lịch đã và đang triển khai thành công các giải pháp kinh tế tuần hoàn. Một trong những ví dụ điển hình là khách sạn Verde tại Cape Town, Nam Phi. Được mệnh danh là “khách sạn xanh nhất châu Phi”, Verde không chỉ loại bỏ rác thải nhựa mà còn áp dụng một hệ thống quản lý vật liệu khép kín. Họ hợp tác với nhà cung cấp để giao hàng bằng bao bì có thể thu hồi, tái sử dụng nội thất, và thưởng điểm cho khách hàng khi có hành vi tiêu dùng bền vững như phân loại rác, tiết kiệm điện nước. Những điểm thưởng này có thể được quy đổi thành đồ uống, bữa ăn hoặc giảm giá dịch vụ – tạo ra sự kết nối tích cực giữa hành vi cá nhân và lợi ích tức thời.
Một ví dụ khác là mô hình “ánh sáng như một dịch vụ” tại sân bay Schiphol, Hà Lan, nơi sân bay thuê hệ thống chiếu sáng từ Philips thay vì mua đứt. Nhờ đó, Philips có động lực sản xuất đèn bền hơn, tiết kiệm năng lượng hơn và có thể tái sử dụng, trong khi sân bay giảm được chi phí bảo trì và rác thải điện tử.
Du lịch là nền tảng lý tưởng cho kinh tế tuần hoàn
Không giống nhiều ngành công nghiệp truyền thống, du lịch sở hữu một đặc điểm đặc biệt: mối quan hệ chặt chẽ giữa nhà cung cấp và khách hàng. Chính mối quan hệ này tạo cơ hội để giáo dục, truyền cảm hứng và thay đổi hành vi của người tiêu dùng theo hướng bền vững.
Khi khách du lịch đến một nơi không chỉ để tiêu thụ dịch vụ mà còn để học hỏi, tương tác và trải nghiệm – thì bản thân mô hình du lịch đã chứa đựng tiềm năng tuần hoàn. Việc thiết kế “phòng thí nghiệm sống” tại các cơ sở lưu trú – nơi khách tự phân loại rác, nhận phản hồi về mức độ tiêu thụ điện nước, hay học cách sống không nhựa – chính là công cụ mạnh mẽ để nhân rộng tư duy tuần hoàn ra ngoài phạm vi kỳ nghỉ.
Những rào cản cần vượt qua
Tuy nhiên, kinh tế tuần hoàn trong du lịch vẫn còn mới mẻ và đối mặt với nhiều thách thức. Trước hết là sự thiếu hụt khung chính sách cụ thể: hiện nay, hầu hết các quy định về môi trường đều mang tính chung, chưa bóc tách theo đặc thù ngành du lịch. Thứ hai, không phải doanh nghiệp nào cũng dễ dàng nhận ra lợi ích kinh tế trực tiếp từ đầu tư vào tuần hoàn, đặc biệt khi các khoản chi phí ban đầu có vẻ cao hơn so với giải pháp “dùng rồi bỏ”.
Ngoài ra, thiếu kết nối hệ thống là một rào cản lớn. Kinh tế tuần hoàn chỉ hiệu quả khi có sự liên kết giữa nhiều bên trong cùng một điểm đến: khách sạn, nhà hàng, chính quyền, tổ chức thu gom rác, nhà cung cấp vật tư… Nếu một mắt xích yếu hoặc thiếu phối hợp, chuỗi tuần hoàn sẽ bị gián đoạn.
Hướng đi phía trước
Để kinh tế tuần hoàn trở thành chiến lược phổ biến trong ngành du lịch, cần sự kết hợp đồng bộ giữa chính sách, thị trường và hành vi người tiêu dùng. Các tổ chức quốc tế như One Planet Network, UNWTO và chương trình Circular Economy Club đang đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hợp tác, chia sẻ thực tiễn tốt, và xây dựng tiêu chuẩn toàn cầu cho du lịch tuần hoàn.
Trong khi đó, mỗi doanh nghiệp du lịch cần bắt đầu từ chính mình – từ những thay đổi nhỏ như loại bỏ vật dụng nhựa dùng một lần, đến tái thiết kế dịch vụ theo hướng sử dụng hiệu quả tài nguyên. Quan trọng nhất là tư duy: du lịch không thể tiếp tục tiêu thụ theo cách cũ mà vẫn mong đợi kết quả mới.
Kinh tế tuần hoàn không chỉ là một lựa chọn “xanh” mang tính biểu tượng. Đó là một mô hình kinh tế thực tiễn, có khả năng tạo ra giá trị bền vững và mang lại lợi ích lâu dài cho cả doanh nghiệp, cộng đồng và môi trường. Với tư duy đổi mới, ngành du lịch hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu dẫn đầu trong chuyển đổi tuần hoàn – không chỉ giữ gìn vẻ đẹp của những điểm đến hôm nay, mà còn đảm bảo sự sống còn cho du lịch trong tương lai.
Du lịch tuần hoàn là hành trình tái tạo – và mỗi chúng ta đều có thể là một phần của hành trình ấy.
