This post is also available in:
English
Trong bối cảnh hậu đại dịch COVID-19, ngành du lịch toàn cầu – đặc biệt là du lịch tại các thành phố di sản – đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng. Công nghệ kỹ thuật số, từ một công cụ hỗ trợ, nay đã trở thành trung tâm của chiến lược phục hồi và phát triển bền vững.
Đại dịch COVID-19: Cơn bão làm lộ ra những vấn đề cốt lõi
Không chỉ là một cuộc khủng hoảng y tế, đại dịch COVID-19 đã khiến các trung tâm du lịch văn hóa trở nên vắng lặng, mất đi nguồn thu nhập chính từ du khách. Những con phố từng đông đúc của Venice, Khiva hay Puebla (Mexico) trở nên im lìm – đồng thời kéo theo một làn sóng lo âu lan rộng trong cộng đồng cư dân sống dựa vào du lịch.
Tuy nhiên, trong chính thời điểm khủng hoảng đó, một hiện tượng mới xuất hiện: nhu cầu tiếp cận văn hóa và di sản qua các nền tảng trực tuyến tăng vọt. Một số di sản thế giới ghi nhận lượng truy cập website và tương tác mạng xã hội tăng hơn 30% – mở ra một “cửa sổ cơ hội” hiếm có cho ngành du lịch toàn cầu, đặc biệt là tại các thành phố di sản.
Kỹ thuật số: Từ công cụ hỗ trợ thành nền tảng chiến lược
Hội thảo quốc tế do Văn phòng Hợp tác Nam-Nam Liên Hợp Quốc (UNOSSC) tổ chức đã quy tụ nhiều chuyên gia từ UNESCO, UNWTO và đại diện các thành phố di sản như Venice (Ý), Khiva (Uzbekistan) để cùng bàn luận một câu hỏi trọng yếu: Làm sao để đổi mới kỹ thuật số trở thành chìa khóa giúp du lịch di sản phát triển bền vững hơn trong tương lai?
Một số sáng kiến tiêu biểu đã được chia sẻ:
-
UNESCO tiếp tục mở rộng nền tảng World Heritage Journeys, mang đến nội dung số hóa chuyên sâu về các di sản và hành trình văn hóa. Đáng chú ý là hợp tác với Expedia trong sáng kiến UNESCO Sustainable Tourism Pledge – tạo dựng một hệ sinh thái số nhằm thúc đẩy du lịch có trách nhiệm.
-
Venice, vốn chịu áp lực quá tải du lịch suốt nhiều năm, nay đã đầu tư mạnh mẽ vào mạng lưới Wi-Fi và cáp quang để theo dõi dòng người thời gian thực. Thành phố hướng đến hình thức “du lịch thông minh”, sử dụng thực tế ảo (VR) và tăng cường (AR) để mở rộng trải nghiệm – cho phép du khách lập kế hoạch và khám phá thành phố từ xa.
-
Khiva, với di sản kiến trúc Hồi giáo đặc sắc, đã giới thiệu nền tảng Uzbekistan360, cung cấp chuyến tham quan ảo toàn diện 360 độ. Đây được xem là bước đệm để triển khai VR/AR ở tầm sâu hơn trong tương lai.
-
Hiệp hội các thành phố Di sản Thế giới Mexico thì tập trung vào hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ – như khách sạn, nhà hàng và hướng dẫn viên – thông qua nền tảng kỹ thuật số hai cấp độ, cho phép cung cấp ưu đãi và chương trình khuyến mãi để kích cầu nội địa.
Những sáng kiến này không chỉ giúp các thành phố duy trì kết nối với du khách, mà còn đảm bảo yếu tố hòa nhập – hỗ trợ người khuyết tật, người cao tuổi và các nhóm yếu thế khác dễ dàng tiếp cận di sản văn hóa.
Nhưng kỹ thuật số không phải là “liều thuốc vạn năng”
Mặc dù mang lại tiềm năng lớn, chuyển đổi số tại các thành phố di sản vẫn gặp phải nhiều rào cản:
Thứ nhất là bài toán cân bằng giữa kinh tế và bảo tồn. Khi sử dụng nền tảng số để tiếp cận nhiều người hơn, làm sao để tránh việc di sản bị “tiêu dùng quá mức” hoặc biến tướng thành hàng hóa rẻ tiền?
Thứ hai là sự thiếu hụt dữ liệu định lượng và định tính. UNWTO cảnh báo rằng không thể hoạch định chính sách du lịch nếu thiếu dữ liệu chính xác về nhu cầu, hành vi và kỳ vọng của du khách trong kỷ nguyên số.
Một vấn đề khác là tính dễ tổn thương của lao động phi chính thức. Tại nhiều địa phương, các nghệ nhân, nghệ sĩ đường phố hay hướng dẫn viên tự do không có hợp đồng lao động rõ ràng – đặt ra câu hỏi về công bằng thu nhập trong mô hình trải nghiệm ảo.
Riêng tại Khiva, chính quyền cho biết họ thiếu thông tin và nguồn lực để tiếp cận các quỹ đầu tư quốc tế, điều khiến nhiều dự án khởi nghiệp số tiềm năng bị bỏ lỡ.
Con đường phía trước: Không chỉ là “phục hồi”, mà là tái cấu trúc
Từ những thảo luận chuyên sâu, các chuyên gia đã đưa ra định hướng chiến lược cho tương lai của các thành phố di sản trong giai đoạn hậu đại dịch:
-
“Xây dựng lại tốt hơn” – Build Back Better: Không đơn thuần quay về mô hình cũ, mà hướng đến một ngành du lịch thông minh, linh hoạt và xanh hơn.
-
Trung tâm là con người: Bao gồm việc tích hợp người trẻ, phụ nữ, người cao tuổi và người khuyết tật vào chuỗi giá trị du lịch, thông qua đào tạo kỹ năng số và hỗ trợ khởi nghiệp.
-
Khôi phục lực lượng lao động ngành du lịch: Đào tạo lại, chuyển đổi kỹ năng và đảm bảo các hình thức việc làm bền vững – đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa sáng tạo.
-
Thúc đẩy hợp tác Nam-Nam: Tăng cường chia sẻ dữ liệu, công nghệ và thực tiễn tốt giữa các nước đang phát triển – từ đó tạo mạng lưới hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho các thành phố nhỏ và vừa.
-
Quản trị có sự tham gia: Kêu gọi chính quyền thành phố, người dân địa phương, tổ chức văn hóa và giới chuyên gia cùng nhau xây dựng chiến lược chung, trên nền tảng đối thoại và đồng thuận.
-
Khung pháp lý mới: Các quy định cũ về du lịch và bảo tồn cần được cập nhật để phản ánh bối cảnh công nghệ hiện đại và đảm bảo trách nhiệm xã hội cao hơn từ phía chính quyền địa phương.
Kỹ thuật số chỉ là công cụ – người dân mới là động lực
Hội thảo kết thúc với một thông điệp thống nhất: Đổi mới kỹ thuật số không phải là đích đến, mà là phương tiện để đưa con người đến gần di sản hơn – theo cách công bằng hơn, linh hoạt hơn và mang tính cá nhân sâu sắc hơn.
Nếu ngành du lịch hậu COVID-19 muốn thực sự phục hồi bền vững, nó cần trở thành một không gian chia sẻ – nơi chính người dân là chủ thể của hành trình, và công nghệ là người bạn đồng hành, không phải người dẫn đường.
Với vai trò trung gian kiến tạo, UNOSSC cam kết tiếp tục hỗ trợ các thành phố di sản trên toàn cầu trong việc kết nối đối tác, chia sẻ tri thức và cùng nhau hướng đến một nền du lịch toàn diện, thông minh và nhân bản hơn.
