This post is also available in:
English
Hiện tượng Du lịch Instagram đã nổi lên như một xu hướng đáng chú ý, góp phần làm thay đổi bối cảnh du lịch toàn cầu. Tuy mang lại nhiều lợi ích kinh tế, nhưng xu hướng này cũng dẫn tới nhiều hậu quả như du lịch quá tải, thiệt hại môi trường và trải nghiệm du lịch hời hợt. Bài báo này phân tích chi tiết những tác động đa chiều của TTXH đến du lịch, đặc biệt là hiện tượng Du lịch Instagram, và đề xuất các chiến lược quản lý và giáo dục hữu hiệu.
Hiện tượng Hiệu Ứng Instagram trong Du lịch
Sự phát triển của các nền tảng truyền thông xã hội, đặc biệt là Instagram, đã mở ra một cách nhìn hoàn toàn mới về thế giới du lịch. Người dùng có thể dễ dàng tiếp cận hình ảnh bắt mắt của các điểm đến và được truyền cảm hứng từ những bức ảnh được chia sẻ rộng rãi. Điều này tạo nên một xu hướng mới trong hành vi lựa chọn điểm đến, khi quyết định đi du lịch được thúc đẩy không phải bởi nhu cầu nghỉ dưỡng hay khám phá văn hóa mà bởi mong muốn được chụp ảnh đẹp và chia sẻ lên mạng xã hội.
Một ví dụ điển hình là điểm ngắm cảnh Trolltunga tại Na Uy. Từ một nơi chỉ đón khoảng 800 du khách mỗi năm vào năm 2010, Trolltunga đã trở thành điểm đến thu hút hơn 100.000 người nhờ vào sự lan truyền hình ảnh trên Instagram. Điều này minh chứng cho sức mạnh định hướng hành vi du lịch từ hình ảnh trên mạng xã hội, khi hiệu ứng lan truyền có thể biến những nơi ít được biết đến trở thành điểm nóng du lịch.
Tác động Tiêu cực
Một trong những hệ quả rõ rệt nhất là hiện tượng du lịch quá tải (overtourism). Khi lượng khách đổ về các điểm đến nổi tiếng vượt quá khả năng tiếp nhận, điều này gây áp lực nặng nề lên cơ sở hạ tầng, môi trường và cộng đồng địa phương. Ở nhiều công viên quốc gia tại Mỹ, các cơ quan như Dịch vụ Công viên Quốc gia và Dịch vụ Rừng đang gặp khó khăn trong việc bảo trì các khu vực có lượng khách tăng vọt.
Tình trạng quá tải còn kéo theo hệ quả nghiêm trọng đối với môi trường tự nhiên. Việc đạp lên cỏ, xả rác bừa bãi, phá hoại cảnh quan và xâm phạm vào không gian sống của động thực vật đã khiến nhiều khu vực bị xuống cấp nhanh chóng. Trong nỗ lực ứng phó, chiến dịch “Leave No Trace” tại Mỹ đã đưa ra hướng dẫn nhằm giảm thiểu tác động của việc gắn thẻ địa lý (geo-tagging) và khuyến khích người dùng chia sẻ thông tin chung thay vì định vị cụ thể.
Không chỉ ảnh hưởng vật lý, hiện tượng Du lịch Instagram còn góp phần làm mờ nhạt giá trị tinh thần và văn hóa của trải nghiệm du lịch. Việc tập trung vào chụp ảnh đăng mạng xã hội khiến nhiều du khách bỏ qua cơ hội tìm hiểu về văn hóa bản địa, giao lưu với người dân địa phương hay thưởng thức ẩm thực truyền thống. Sự hời hợt này còn được thúc đẩy bởi tâm lý FOMO (Fear of Missing Out), khiến người dùng cảm thấy phải đi du lịch giống như những gì họ thấy trên Instagram chỉ để không bị “tụt lại”.
Tác động Tích cực và Vai trò của Người ảnh hưởng
Dù tồn tại nhiều mặt tiêu cực, mạng xã hội và người ảnh hưởng cũng mang đến những giá trị nhất định cho ngành du lịch. Các influencer có thể giúp thúc đẩy du lịch tại những khu vực ít được biết đến, góp phần tạo công ăn việc làm, gia tăng thu nhập và cải thiện đời sống của cộng đồng địa phương. Họ cũng có thể truyền cảm hứng và giáo dục du khách về trách nhiệm du lịch và bảo vệ môi trường.
Một số influencer có trách nhiệm đã sử dụng nền tảng của mình để kể câu chuyện về văn hóa, con người, môi trường của địa phương thay vì chỉ đơn thuần là hình ảnh. Ví dụ, Charlie Wild – một influencer du lịch – nhấn mạnh việc quảng bá cần dựa trên sự hiểu biết, chân thực và có trách nhiệm. Các chiến dịch như Leave No Trace cũng khuyến khích những người có ảnh hưởng sử dụng tầm ảnh hưởng của mình để truyền tải thông điệp về du lịch bền vững.
Khái niệm và Công cụ Liên quan
Geo-tagging là hành vi chia sẻ vị trí cụ thể trong các bài đăng, giúp người dùng khác dễ dàng truy cập thông tin về một địa điểm. Tuy nhiên, khi được áp dụng tràn lan, công cụ này có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho những khu vực mong manh, dẫn đến hiện tượng overtourism.
Khái niệm “Insta-famous” chỉ những địa điểm trở nên nổi tiếng nhờ vào Instagram, thường là các nơi có bối cảnh ấn tượng, dễ chụp ảnh. Cùng với đó là hiệu ứng FOMO – nỗi sợ bị bỏ lỡ – khiến người dùng cảm thấy áp lực phải đến thăm các điểm đến nổi tiếng để không bị “tụt hậu” trong đời sống số.
Chiến lược Giảm thiểu và Quản lý
Một số chiến lược đã được triển khai nhằm kiểm soát những hệ quả tiêu cực của hiện tượng Du lịch Instagram. Chiến dịch “Leave No Trace” kêu gọi hạn chế chia sẻ thông tin định vị chính xác, thay vào đó là lan tỏa thông điệp bảo vệ thiên nhiên. Chiến dịch “Unhashtag Vienna” của hội đồng du lịch Vienna cũng là một sáng kiến độc đáo nhằm khuyến khích du khách sống thật với trải nghiệm, thay vì chỉ tập trung vào việc chụp ảnh.
Một số địa điểm đã triển khai hệ thống giấy phép hoặc đặt chỗ trước để kiểm soát số lượng người tham quan tại những khung giờ nhất định. Đồng thời, nhiều cơ quan quản lý người ảnh hưởng cũng đang nỗ lực giáo dục về vai trò và trách nhiệm của họ, hướng đến sự cân bằng giữa việc quảng bá và tính chân thực.
Thảo luận và Thách thức
Một số chuyên gia cho rằng, nguyên nhân cốt lõi không hoàn toàn nằm ở truyền thông xã hội mà là từ bản chất của du lịch đại chúng, với sự gia tăng tầng lớp trung lưu tại các quốc gia đang phát triển. Với sự phổ biến của điện thoại thông minh và mạng xã hội, việc chia sẻ ảnh là điều không thể tránh khỏi.
Bài toán đặt ra là làm sao để tận dụng tốt các nền tảng này nhằm thúc đẩy du lịch bền vững, đồng thời tránh rơi vào bẫy truyền thông giả tạo. Người ảnh hưởng phải đối mặt với thử thách trong việc cân bằng giữa yêu cầu từ nhà tài trợ và việc truyền tải thông điệp có trách nhiệm.
Du lịch Instagram là một hiện tượng mang tính toàn cầu với sức ảnh hưởng sâu rộng, đặt ra nhiều cơ hội và thách thức đối với ngành du lịch. Trong khi nó giúp thúc đẩy kinh tế và quảng bá điểm đến, cũng không thể phủ nhận những hệ quả tiêu cực về môi trường, hạ tầng và chất lượng trải nghiệm du lịch. Giải pháp đòi hỏi sự phối hợp đa chiều giữa chính quyền, người làm truyền thông, doanh nghiệp và cộng đồng để giáo dục du khách, thúc đẩy tính trách nhiệm, và tái thiết ngành du lịch theo hướng bền vững và nhân văn hơn.
