This post is also available in:
English
Bài viết phân tích vai trò của ánh sáng trong phát triển du lịch đêm, từ lịch sử chiếu sáng đô thị đến các hình thức chiếu sáng vĩnh viễn, theo mùa và sự kiện. Thông qua các trường hợp điển hình trên thế giới, nghiên cứu làm rõ tác động của chiếu sáng đối với trải nghiệm du khách, phát triển kinh tế ban đêm, và nâng cao giá trị văn hóa – di sản. Đồng thời, bài viết đề xuất các hướng đi sáng tạo nhằm biến ánh sáng thành công cụ chiến lược trong xây dựng thương hiệu điểm đến.
Giới thiệu
Ánh sáng – một yếu tố thiết yếu của sự sống – đã định hình trải nghiệm của con người từ thuở sơ khai đến cuối đời, tác động sâu sắc đến nhận thức và cách thức tương tác của chúng ta với thế giới xung quanh. Về phương diện khoa học, ánh sáng là dạng bức xạ điện từ trong một dải nhất định của phổ điện từ, thường đề cập đến vùng ánh sáng khả kiến – yếu tố nền tảng của thị giác. Bước sang thế kỷ XXI, ánh sáng trở thành một lĩnh vực nghiên cứu liên ngành có tầm ảnh hưởng sâu rộng, không chỉ cách mạng hóa y học và thúc đẩy giao tiếp toàn cầu thông qua internet, mà còn đóng vai trò như một “cầu nối” văn hóa, kinh tế và chính trị trong xã hội toàn cầu.
Trải qua nhiều thế kỷ, ánh sáng đã vượt qua mọi ranh giới địa lý, giới tính, tuổi tác và văn hóa. Trong bối cảnh đô thị hóa và tăng trưởng kinh tế, khái niệm cảnh quan đêm đã có sự chuyển biến mạnh mẽ. Nếu như thời cổ đại, không gian đêm gắn liền với ánh trăng và sao, thì nay, hệ thống chiếu sáng đô thị – từ các tòa nhà, đường phố đến không gian công cộng – đã tạo nên khái niệm “kiến tạo ban đêm” (night-time construction). Sự phát triển này mở ra tiềm năng khai thác ánh sáng không chỉ cho mục đích chiếu sáng chức năng, mà còn như một công cụ nâng cao giá trị thẩm mỹ và trải nghiệm du lịch về đêm.
]Lịch sử và tiến trình phát triển chiếu sáng
Lịch sử chiếu sáng gắn liền với nhu cầu thắp sáng đường phố và không gian sống về đêm. Ban đầu, nguồn sáng còn yếu ớt, được đo lường bằng đơn vị “candle power” – mô tả cường độ sáng theo một hướng nhất định. Khoảng 300 năm trước, nhu cầu chiếu sáng đô thị trở nên cấp thiết, khi con người cần di chuyển và làm việc sau hoàng hôn.
Từ đèn dầu thô sơ của thế kỷ XVIII, đến đèn khí của thế kỷ XIX, và cuối cùng là đèn điện phổ biến trong thế kỷ XX, tiến bộ công nghệ đã biến ánh sáng thành một nhân tố không thể thiếu, giúp mở rộng đáng kể không gian và thời gian hoạt động của con người.
Du lịch đêm: Khái niệm và vai trò
Theo định nghĩa mở rộng của Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), du lịch không chỉ giới hạn ở các hoạt động nghỉ dưỡng, mà còn bao gồm di chuyển và lưu trú vì nhiều mục đích khác nhau, miễn là không kéo dài quá một năm liên tục.
Du lịch đêm là một phân khúc đặc thù, trong đó du khách dành thời gian buổi tối và ban đêm để tham gia các hoạt động giải trí, khám phá văn hóa, ẩm thực, hoặc các trải nghiệm đặc sắc khác – thay vì nghỉ ngơi sau hành trình ban ngày. Sự hình thành và phát triển của du lịch đêm đã mở ra những cơ hội mới cho ngành công nghiệp không khói.
Tác động của du lịch đêm và chiếu sáng
Du lịch đêm, khi gắn với chiến lược chiếu sáng sáng tạo, mang lại nhiều giá trị:
-
Gia tăng lượng khách và hoạt động kinh tế ban đêm.
-
Tạo việc làm và nguồn thu nhập ổn định cho cộng đồng địa phương.
-
Nâng cao chất lượng sống và phát triển cơ sở hạ tầng.
-
Bảo tồn và tôn vinh di sản văn hóa thông qua chiếu sáng di tích.
-
Thu hút nguồn ngoại tệ, tăng sức cạnh tranh điểm đến.
Thống kê từ Liên minh Châu Âu cho thấy số đêm lưu trú tại các cơ sở du lịch đã tăng đáng kể từ 2002–2017, với tốc độ tăng trưởng năm 2018 vượt trội so với du lịch ban ngày. Điều này khẳng định vai trò của chiếu sáng như một công cụ kích hoạt kinh tế ban đêm và phát triển du lịch đô thị.
Các hình thức chiếu sáng trong du lịch đêm
-
Chiếu sáng vĩnh viễn: Sử dụng thiết kế và công nghệ đa phương tiện để tạo môi trường thị giác đặc sắc, kết hợp yếu tố âm thanh, nước, trình chiếu kỹ thuật số và hiệu ứng đặc biệt.
-
Chiếu sáng theo mùa: Gắn liền với lễ hội văn hóa, tôn giáo và sự kiện đặc thù (Diwali ở Ấn Độ, Hanukkah, Giáng sinh…).
-
Sự kiện chiếu sáng: Các show ánh sáng – âm thanh – màu sắc mang tính trình diễn nghệ thuật, thường kết hợp công nghệ laser, mapping 3D nhằm thu hút khách trong thời gian ngắn.
Trường hợp điển hình
-
Rann of Kutch (Ấn Độ): Từ ý tưởng khai thác ánh trăng trên cánh đồng muối trắng, khu vực này đã trở thành điểm đến du lịch đêm nổi tiếng, tạo hơn 5.500 doanh nghiệp du lịch sau 15 năm.
-
Công trình chiếu sáng biểu tượng: Burj Khalifa (Dubai), Tháp Eiffel (Paris), Nhà hát Opera Sydney, Gardens by the Bay (Singapore) – tất cả đều cho thấy sức mạnh của ánh sáng trong định hình thương hiệu điểm đến.
-
Lễ hội ánh sáng: Vivid Sydney, Lễ hội Ánh sáng Amsterdam, Berlin Festival of Lights… góp phần gia tăng mạnh mẽ lượng khách mùa thấp điểm.
Triển vọng và hướng phát triển
Tương lai của du lịch đêm đòi hỏi tư duy sáng tạo và giải pháp “out-of-the-box” trong chiếu sáng, bao gồm:
-
Lắp đặt chiếu sáng tương tác, dưới nước, hoặc trên các công trình cầu – đường hầm.
-
Kết hợp âm nhạc, trình diễn ánh sáng động (jump lighting), mapping 3D.
-
Biến tường đá, bờ sông, hoặc các không gian mở thành “màn hình” trình chiếu nghệ thuật.
Ví dụ như nhà máy điện gió Mandali cho thấy, chỉ với giải pháp chiếu sáng ban đêm, lượng khách và doanh thu đã tăng đáng kể. Đây là minh chứng rõ nét rằng ánh sáng – nếu được thiết kế chiến lược – có thể trở thành “ngôn ngữ” mới của du lịch đô thị và du lịch di sản trong kỷ nguyên kinh tế ban đêm.
