This post is also available in:
Tiếng Việt (Vietnamese)
Đại dịch COVID-19 đã thúc đẩy một sự thay đổi mô hình sâu sắc trong hành vi người tiêu dùng và hoạt động của ngành du lịch, đồng thời làm tăng tốc các xu hướng công nghệ và buộc phải xem xét lại khái niệm đổi mới. Bài viết này tổng hợp các ý tưởng lớn và những suy nghĩ đột phá được thảo luận trong hội thảo chuyên đề của Tourism Review, tập trung vào việc định hình lại tương lai của ngành du lịch thông qua đổi mới.
Bài viết phân tích nhu cầu chuyển dịch khỏi các hệ thống kinh tế lỗi thời, áp dụng tư duy lấy con người làm trung tâm, tái định nghĩa khái niệm điểm đến và vai trò của các Tổ chức Quản lý Điểm đến (DMO), đồng thời đề xuất xây dựng năng lực phục hồi và chấp nhận gián đoạn tích cực để chuẩn bị cho các cú sốc tương lai.
Đổi mới Du lịch Hậu Đại dịch: Nhu cầu và Bối cảnh mới
Đại dịch COVID-19 là chất xúc tác của một bước ngoặt toàn cầu, khiến ngành du lịch đối mặt với áp lực phải tái cấu trúc và định hình lại chính mình. Sự thay đổi không đơn thuần là về quy mô hoạt động, mà là một bước ngoặt về tư duy và giá trị: từ mục tiêu tăng trưởng sang khả năng phục hồi, từ hiệu quả kinh tế sang hài hòa xã hội và môi trường. Hội thảo chuyên đề của Tourism Review đã tập trung vào việc thúc đẩy nghiên cứu đổi mới trong ngành, với kỳ vọng đặt nền móng cho một hệ sinh thái du lịch mới – bền vững, bao trùm và có định hướng giá trị rõ ràng.
Chuyển đổi Kinh tế và Du lịch Tái tạo
Giáo sư Pauline Sheldon đã nêu bật sự cần thiết của việc từ bỏ mô hình kinh tế tân tự do – vốn đặt lợi ích cá nhân và cạnh tranh lên hàng đầu – để chuyển sang các hệ thống kinh tế giàu giá trị nhân văn hơn. Các mô hình thay thế được đề xuất bao gồm: kinh tế hợp tác, kinh tế sáng tạo, kinh tế tuần hoàn, kinh tế thiêng liêng, kinh tế hào phóng và kinh tế tái tạo. Du lịch tái tạo, theo đó, trở thành nền tảng cho tư duy đổi mới mang tính hệ thống. Nó đòi hỏi sự hiện diện của các doanh nhân xã hội – những người kết hợp giữa lợi nhuận và cống hiến – để tái định hình cách thức tạo ra và phân phối giá trị tại điểm đến.
Việc chuyển dịch giá trị trong du lịch tái tạo cũng là một hành trình liên tục: từ lòng tham sang sự hào phóng, từ hiệu quả tài chính sang phúc lợi của cộng đồng. Ví dụ như mô hình “thực đơn hào phóng” tại Siem Reap hay Karma Kitchen hoạt động theo tinh thần trả tiền cho người đến sau, thể hiện rõ nét tinh thần đổi mới có trách nhiệm và nhân văn. Ngoài ra, các sáng kiến như “young tourist guide” tại Amsterdam – nơi du khách tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường không vì lợi nhuận – cũng minh chứng cho sự đổi mới xuất phát từ giá trị cộng đồng.
Đổi mới Lấy Con người làm Trung tâm
Giáo sư Eduardo Parra López nhấn mạnh rằng đổi mới hiệu quả nhất là đổi mới xuất phát từ con người và vì con người. Hướng đi này gồm: trí tuệ tập thể, hành vi tập thể, cấu trúc tổ chức tế bào, tiếp cận từ dưới lên và lãnh đạo nhân văn. Những mô hình này đặt con người làm trung tâm trong hệ sinh thái du lịch, sử dụng công nghệ như một phương tiện chứ không phải đích đến. Sự phi tập trung trong quản trị điểm đến cũng được khuyến nghị, nhằm thúc đẩy sự linh hoạt và thích nghi nhanh trước thay đổi.
Tại quần đảo Canary, một mô hình đổi mới mở đang được triển khai, trong đó sự hợp tác dựa trên sự đồng thuận, tính đa dạng, hệ thống phân cấp cảm xúc, đối thoại tin cậy và học hỏi liên tục đóng vai trò nền tảng. Điều này cho phép phát triển du lịch một cách linh hoạt, phản ánh sự phức tạp và thay đổi không ngừng của môi trường du lịch toàn cầu.
Định hình lại Điểm đến và Tổ chức Quản lý Điểm đến (DMO)
Tiến sĩ Pauline J. Milwood đề xuất cần xem lại khái niệm “điểm đến” như một đối tượng biên giới – nghĩa là có thể được hiểu khác nhau tùy theo nhóm lợi ích, nhưng vẫn đủ linh hoạt để thúc đẩy hợp tác. Trong bối cảnh kỹ thuật số và chia sẻ hiện nay, ranh giới giữa du khách và chủ nhà, giữa không gian vật lý và ảo đang ngày càng mờ nhạt. Việc tái định nghĩa điểm đến không chỉ giúp tối ưu hóa trải nghiệm du khách mà còn mở rộng cơ hội tương tác và đồng sáng tạo giá trị giữa các bên.
Các Tổ chức Quản lý Điểm đến (DMO) cũng đang tiến hóa. Từ vai trò là nhà điều phối, DMO hiện nay có thể trở thành trung tâm đổi mới, điều phối mạng lưới rộng lớn các tác nhân địa phương – từ chính quyền, doanh nghiệp nhỏ, đến các chủ nhà Airbnb – để xây dựng trải nghiệm du lịch toàn diện. Ngoài ra, trong môi trường mới, DMO cần tích hợp các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế ảo (VR) và các nền tảng tương tác để điều chỉnh, kiểm tra và tối ưu hóa các mô hình du lịch linh hoạt.
Khả năng Phục hồi và Sự Gián đoạn Tích cực
Khái niệm phục hồi (resilience) được nêu bật như một chỉ số đánh giá năng lực thích nghi và vượt qua khủng hoảng trong quản trị điểm đến. Đại dịch COVID-19 đóng vai trò như một cuộc “diễn tập hệ sinh thái” giúp ngành du lịch nhận diện được giới hạn của hệ thống cũ, đồng thời truyền cảm hứng cho tư duy gián đoạn tích cực. Thay vì quay trở lại trạng thái cũ, ngành du lịch cần chủ động phá vỡ các mô hình lỗi thời, tích hợp công nghệ mới, định nghĩa lại quy trình và lối tư duy.
Đổi mới phục hồi hướng tới việc xây dựng năng lực linh hoạt dài hạn, bao gồm đào tạo thế hệ kế cận có khả năng phản ứng nhanh, nâng cao năng lực tổ chức địa phương và kết nối dữ liệu để ra quyết định hiệu quả hơn. Sự gián đoạn tích cực được đề xuất không chỉ là thay đổi về mặt công nghệ mà còn là thay đổi trong chương trình giáo dục du lịch, mô hình doanh nghiệp và quy trình hoạch định chính sách công cộng.
Bài học Lịch sử và Thách thức Tương lai
Giáo sư Brian King cho rằng đại dịch là một điểm uốn tương tự như các biến cố lịch sử lớn, chẳng hạn như Cái chết Đen năm 1348 hay “Đại từ chức” hiện đại. Các bài học rút ra từ đó bao gồm: không thể tiếp tục dựa vào giả định về hòa bình toàn cầu, sự ổn định kinh tế hay tính tuyến tính của các xu hướng du lịch. Những thách thức như biến đổi khí hậu, khủng hoảng sức khỏe toàn cầu và nhu cầu du lịch đích thực ngày càng hiện rõ.
Ngoài ra, thiết kế điểm đến trong tương lai cần chú trọng hơn tới yếu tố đô thị đáng sống, môi trường đa giác quan, sự gắn kết cộng đồng và việc cá nhân hóa trải nghiệm. Các nhà nghiên cứu cần chuyển dịch từ định lượng sang định tính, từ đơn ngành sang liên ngành, từ lý thuyết sang thực nghiệm. Việc tích hợp du lịch với các ngành như thiết kế, công nghệ, AI sẽ tạo điều kiện cho giải pháp mang tính hệ thống và có chiều sâu. Du lịch không chỉ là sản phẩm tiêu dùng, mà còn là chất xúc tác xã hội và công cụ cho sự phát triển cộng đồng bền vững.
Tương lai của quản lý điểm đến du lịch không thể tách rời khỏi một cuộc cách mạng về tư duy, giá trị và hệ thống. Việc chuyển từ lợi nhuận đơn thuần sang phúc lợi chung, từ du lịch tiêu dùng sang du lịch tái tạo, từ điều hành tập trung sang đổi mới mở là xu hướng tất yếu. Bài học từ đại dịch là cơ hội để tái thiết không chỉ hạ tầng mà cả triết lý và mô hình tổ chức. Các nhà lãnh đạo, nhà nghiên cứu và doanh nhân cần hợp lực để kiến tạo những ý tưởng lớn và giải pháp đột phá, nhằm định hình một ngành du lịch bền vững, kiên cường và thực sự nhân văn.
